Ptaki w budynkach, czyli co w domu piszczy?

Budynki stanowią ważną ostoję ptaków i nietoperzy. Ogólnie mówiąc, nasze domy są potencjalnym siedliskiem dla co najmniej kilkunastu gatunków ptaków. Niektóre z nich, jak wróbel (Passer domesticus) czy jerzyk (Apus apus), na stałe przeniosły się do miast, a budynki są ich podstawowym miejscem gniazdowania. Ludzkie siedziby upodobały sobie również nietoperze. Właściwie większość z 26 odnotowanych w Polsce gatunków wykorzystuje zabudowania jako miejsca rozrodu, zimowiska lub schronienia okresowe.

Inwentaryzacja przyrodnicza – ptaki i nietoperze zamieszkują większość budynków

W wyniku badań przeprowadzonych w kilku polskich województwach zaobserwowano, że blisko 80% budynków było zasiedlonych przez ptaki, a 9% przez nietoperze. Inwentaryzacja przyrodnicza budynków wykazała, że gatunkami najczęściej gniazdującymi w budynkach były: jerzyk, wróbel oraz kawka (Corvus modedula), stanowiąc odpowiednio 41, 32 oraz 10% gniazdujących ptaków. Spośród nietoperzy, budynki zasiedlały najczęściej borowiec wielki (Nyctalus noctula), mroczek późny (Eptesicus serotinus), podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros), karliki (Pipistrellus) oraz gacki (Plecotus).

Preferencje siedliskowe ptaków

Najczęściej zajmowanymi przez ptaki miejscami w budynkach były stropodachy (37%), szczeliny pod dachem (17%) oraz szczeliny w elewacji (15%). Wróble i mazurki (Passer montanus) odnotowywano najczęściej w budynkach zlokalizowanych na terenach wiejskich. Jerzyk z kolei gniazdował najczęściej w miastach, a oknówka (Delichon urbicum) w mniejszych miejscowościach. Wróble i jerzyki zajmowały najczęściej kamienice, a kawki bloki mieszkalne. Wróbel, jerzyk, kawka, szpak (Sturnus vulgaris) oraz oknówka najliczniej gniazdowały w blokach mieszkalnych, a mazurek i gołąb miejski (Columba livia f. urbana) w budynkach użyteczności publicznej.

Remonty zagrożeniem dla ptaków i nietoperzy

W wielu krajach europejskich, w tym w Polsce, odnotowywany jest spadek liczebności niektórych gatunków ptaków miejskich (np. wróbel, jerzyk). Zjawisko to tłumaczy się głównie zanikiem siedlisk związanym z powszechną termomodernizacją budynków. Każdy budynek jest potencjalnym siedliskiem chronionych gatunków zwierząt, zwłaszcza ptaków i nietoperzy. Dlatego krajowe regulacje prawne nakładają obowiązek respektowania ustawy o ochronie gatunkowej zwierząt podczas remontów i termomodernizacji obiektów budowlanych.

Opinia ornitologiczna niezbędna przed termomodernizacją budynku

Przed przystąpieniem do remontu niezbędne jest sporządzenie rzetelnej opinii ornitologicznej w celu potwierdzenia lub wykluczenia możliwości występowania w obiekcie gatunków chronionych lub ich siedlisk. Wykrycie gniazd oraz kryjówek ptaków czy nietoperzy w budynku wbrew pozorom nie jest łatwym zadaniem. Dlatego też ekspertyza ornitologiczna lub chiropterologiczna powinna być sporządzona przez doświadczonego przyrodnika (ornitologa lub chiropterologa). Sporządzenie ekspertyzy, poza wiedzą i doświadczeniem, wymaga zwykle użycia specjalistycznego sprzętu, jak detektor ultradźwiękowy, kamera inspekcyjna, a niekiedy termowizyjna.

O autorze

​Karol Kustusch – ​ornitolog, specjalista ds. ochrony środowiska w firmie AvesNature, która ​specjalizuje się m. in. w realizacji takich usług jak ekspertyza ornitologiczna i opinia chiropterologiczna.

Źródła

• FUSZARA, E., LESIŃSKI, G., & KOWALSKI, M. (1995). Nietoperze na strychach w centralnej i północnowschodniej Polsce. Biuletyn CIC, 18(19), 19-20.
• JANUS, K., & LESIŃSKI, G. (2018). Birds and bats using buildings as a place of breeding or shelter. Ann. Warsaw Univ. of Life Sci.–SGGW, 57, 1.
• Šálek, M., Riegert, J., & Grill, S. (2015). House Sparrows Passer domesticus and Tree Sparrows Passer montanus: fine-scale distribution, population densities, and habitat selection in a Central European city. Acta Ornithologica, 50(2), 221-232.
• Węgrzynowicz, A. (2013). Changes in the House Sparrow Passer domesticus population in cities and towns of Poland in 1960–2010. Ornis Polonica, 54(4).