Negatywny wpływ farm fotowoltaicznych na środowisko przyrodnicze

W obecnych czasach zwiększonej eksploatacji zasobów naturalnych i produkcji zanieczyszczeń do środowiska, wzrasta zapotrzebowanie na alternatywne źródła energii. Najbardziej znane i najczęściej budowane są farmy wiatrowe i farmy fotowoltaiczne. W tym wpisie skupimy się na farmach fotowoltaicznych, a dokładniej na ich negatywnym wpływie na środowisko przyrodnicze. Przedstawimy także kilka działań minimalizujących te skutki, a w kolejnym artykule opiszemy jak farmy fotowoltaiczne mogą pozytywnie wpływać na przyrodę.

Fatalne skutki dla zwierząt

Najczarniejszym scenariuszem jest oczywiście śmierć zwierząt. Może ona nastąpić już na etapie budowy farmy fotowoltaicznej, np. przy wzmożonym ruchu pojazdów transportujących materiały na plac budowy. Jest to szczególnie częste w przypadku małych ssaków i płazów. Dla płazów istotnym zagrożeniem są również wykopane rowy i doły, do których wpadają i niekiedy zostają zasypane. Należy pamiętać, że na etapie eksploatacji ptaki narażone są na kolizje z elementami infrastruktury, np. z liniami elektroenergetycznymi lub panelami. W przypadku farmy fotowoltaicznej o dużej powierzchni, ptactwo wodne może pomylić je z taflą wody i próbować wylądować na niej. Nie ma jednak jednoznacznych wyników badań wskazujących taki przypadek jako istotne ryzyko. Sporadycznie odnotowuje się takie przypadki na terenach pustynnych, gdzie panele mylone są przez ptaki z powierzchnią zbiorników wodnych.

Wpływ farm PV na ekologię zwierząt

Budowa farmy fotowoltaicznej w oczywisty sposób oznacza utratę siedliska lub jego fragmentację. Odbija się to szczególnie na gatunkach migrujących, dla których na trasie migracji pojawia się niekiedy rozległa przeszkoda. W skrajnych przypadkach może to doprowadzić do ograniczenia dyspersji (rozprzestrzeniania się), co skutkuje izolacją populacji, zmniejszonym przepływem genów, a nawet zagrożeniem dla bioróżnorodności i równowagi w ekosystemie. Zwierzęta, które w poszukiwaniu nowego terytorium będą unikały sąsiedztwa farm fotowoltaicznych lub spłoszą się przez hałas na placu budowy, mogą w efekcie zająć gorszy teren ze słabszymi zasobami. Zakłócenia, zanieczyszczenia i stres związane z budową farmy, mogą negatywnie wpływać na dobrostan zwierząt, zaburzając ich rozród i żerowanie. Sztuczne oświetlenie wykorzystywane w czasie budowy może wabić owady, płazy oraz ptaki, dezorientując je i zaburzając ich migrację oraz zachowanie.

A co oprócz fauny?

Przygotowanie terenu pod farmę fotowoltaiczną wiąże się z pracami ziemnymi, a niekiedy również degradacją roślinności. Na terenach suchych i półsuchych, usunięcie roślinności i budowa dróg dojazdowych prowadzą do erozji gleby. Zapylenie negatywnie wpływa na rośliny poprzez osadzanie się na liściach i zaburzanie fotosyntezy oraz pobierania wody. Przy silnych wiatrach i deszczach, ziemia jest przenoszona i następuje jej degradacja. Może to skutkować odsłonięciem korzeni, zakopaniem roślin lub uszkodzeniami liści i łodyg. Tak zdegradowana gleba traci swoją produktywność. Ryzykiem są również inwazyjne gatunki obce, które doskonale wykorzystują rozkopaną i odsłoniętą glebę i szybko zajmują taki obszar.

Działania minimalizujące

Aby ograniczyć śmiertelność zwierząt na terenie budowy farmy fotowoltaicznej, przede wszystkim należy prowadzić stały nadzór przyrodniczy czuwający nad zabezpieczeniem wykopów (instalacja płotków herpetologicznych) lub odłowem płazów, chroniąc je przed głębokimi wykopami. Zamontowanie elementów ostrzegawczych i poprawiających widoczność linii elektroenergetycznych w prosty sposób zapobiega kolizjom ptaków z tymi strukturami. Przerwanie korytarzy ekologicznych i zaburzenie migracji można zminimalizować budując farmy w pobliżu już istniejących zabudowań i linii. Wskazane jest także wykorzystywanie istniejących dróg. Dla małych zwierząt, jak płazy, gady i ssaki, ułatwieniem jest postawienie przepuszczalnego ogrodzenia (dolna krawędź ogrodzenia około 15 cm nad ziemią). W przypadku farm o bardzo dużej powierzchni, jedną z metod jest stawianie paneli w grupach oddalonych od siebie w odpowiedniej odległości. Pozwala to zwierzętom na swobodne przemieszczanie się między nimi.

W przypadku roślinności, kluczowe jest odpowiednie zarządzanie. Oznacza to przykładowo: nasadzenia zastępcze; obsianie ziemi mieszankami rodzimych traw i kwiatów, adekwatnych do siedliska (szybkie działanie zapobiega zajęciu terenu przez inwazyjne gatunki obce); niestosowanie herbicydów lub tylko miejscowo na chwasty i gatunki inwazyjne; regularne koszenie lub wypas owiec albo kóz, prowadzone z przerwą na okres kwitnienia (kwiecień – lipiec).

Podsumowanie

W skrócie, negatywne oddziaływanie farm fotowoltaicznych na faunę, florę i środowisko można podsumować następująco:

– śmiertelność, m.in. spowodowana kolizjami z pojazdami i infrastrukturą;

– utrata i fragmentacja siedlisk, prowadzące do zaburzeń migracji i izolacji populacji;

– degradacja roślinności;

– erozja gleby;

– rozprzestrzenianie się inwazyjnych gatunków obcych roślin.

Pomimo wskazanych negatywnych skutków budowy farm PV, udokumentowano również oddziaływania pozytywne. Tym zagadnieniem zajmiemy się w następnym wpisie.

Wykorzystane źródła:

zdjęcie farmy fotowoltaicznej zrobione za pomocą drona