Czym są korytarze ekologiczne?

Ustawa o ochronie przyrody definiuje korytarz ekologiczny jako obszar umożliwiający migrację roślin, zwierząt lub grzybów. W tej samej ustawie nie jest on jednak wymieniony jako forma ochrony przyrody. Pomimo tego, korytarze ekologiczne stanowią istotny element środowiska, utrzymując różnorodność biologiczną i genetyczną płatów środowiska na optymalnym poziomie. Mają one szczególne znaczenie przy postępującej fragmentacji środowiska.

Czym są korytarze ekologiczne?

Korytarzami ekologicznymi są najczęściej struktury liniowe, takie jak doliny rzek lub pasy leśne. Zdarzają się jednak takie, u których brak jest ciągłości strukturalnej. Przykładem są tu wyspy leśne, które stanowią ostoje dla migrujących ptaków. Korytarzem może być również ślad zapachowy, wyznaczający trasę wędrówki gryzoni. W miejscach silnie przekształconych antropogenicznie, funkcję korytarzy pełnią kępy zarośli i drzew, a także zadrzewienia śródpolne i przydrożne.

Korytarze ekologiczne – cele i funkcje

Korytarze ekologiczne wyznacza się głównie w celu zapobiegania izolacji cennych obszarów i populacji je zamieszkujących. Zapewniają one połączenie tych obszarów w skali krajowej i międzynarodowej, w ten sposób chroniąc i odbudowując bioróżnorodność fauny i flory. Korytarze ekologiczne tworzą także spójną sieć obszarów chronionych i oferują optymalne warunki do życia dla roślin i zwierząt. W tym miejscu należy podkreślić, że zadaniem korytarzy nie jest przekształcanie dwóch sąsiednich obszarów w jeden duży. Ściśle mówiąc, ich zadaniem jest jedynie zapewnienie łączności między nimi.

Korytarze ekologiczne w Polsce

W 2011 roku w Polsce opracowano mapę korytarzy ekologicznych. Podzielono je na uzupełniające i główne, których wyodrębniono siedem. Rolą głównych korytarzy jest łączność ekologiczna w całym kraju oraz włączenie Polski do paneuropejskiej sieci ekologicznej. Natomiast korytarze uzupełniające funkcjonują wewnątrz kraju poprzez łączenie obszarów siedliskowych z korytarzami głównymi. Do głównych korytarzy należą:

  • Korytarz Północny (KPn) – łączy Puszczę Augustowską na północnym wschodzie Polski (granica z Litwą) z Cedyńskim Parkiem Krajobrazowym na północnym zachodzie (granica z Niemcami);
  • Korytarz Północno-Centralny (KPnC) – łączy Puszczę Białowieską na wschodzie (granica z Białorusią) z Parkiem Narodowym Ujście Warty na zachodzie (granica z Niemcami);
  • Korytarz Południowo-Centralny (KPdC) – łączy Roztocze, Puszczę Solską na wschodzie (granica z Ukrainą) z Borami Dolnośląskimi na południowym zachodzie (granica z Czechami);
  • Korytarz Zachodni (KZ) – łączy kompleksy leśne Polski Zachodniej, gdzie następnie na wschodzie dołącza do korytarza Północno-Centralnego;
  • Korytarz Wschodni (KW) – łączy lasy wzdłuż wschodniej granicy kraju, dołączając na południu do Korytarza Północno-Centralnego;
  • Korytarz Południowy (KPd) – łączy lasy w Bieszczadach na południowym wschodzie (granica z Ukrainą i Słowacją) z Lasami Rudzkimi na południu (granica z Czechami);
  • Korytarz Karpacki (KK) – przebiega przez Bieszczady, Pieniny aż do Tatr. Na całej długości łączy się z częściami Karpat leżącymi po stronie ukraińskiej i słowackiej.

Zagrożenia korytarzy ekologicznych

Największym zagrożeniem dla korytarzy ekologicznych są bariery ekologiczne utrudniające przemieszczanie się organizmów. Należą do nich ciągi komunikacyjne, drogowe oraz wodne, linie energetyczne, zwarta zabudowa, ogrodzenia oraz rozległe pola uprawne pozbawione zadrzewień i zakrzewień śródpolnych. Niekorzystne są również projekty hydrotechniczne, takie jak zapory na rzekach lub ich obwałowania. Te struktury zaburzają integralność korytarzy i tworzą barierę dla wędrujących organizmów. Dodatkowo w przypadku dróg przyczyniają się do zwiększonej śmiertelności zwierząt.

Korytarze ekologiczne a turystyka

Cenne przyrodniczo obszary, w tym wyznaczone jako korytarze ekologiczne, posiadają wysokie walory rekreacyjne. Przekłada się to na potencjalny konflikt między ich funkcją ekologiczną a turystyczną. Dlatego też istotna jest ochrona terenów korytarzy i ograniczenie prowadzonych na nich atrakcji uciążliwych dla środowiska i migrujących zwierząt, m.in. quadów, samochodów terenowych, motorów crossowych.

Realizacja inwestycji na terenie korytarza ekologicznego

Istotne znaczenie przy realizacji inwestycji, szczególnie mogących znacząco oddziaływać na środowisko, ma określenie ich wpływu na korytarz ekologiczny i obszary, które łączy. W szczególności należy zwrócić uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze, czy inwestycja stworzy nieprzekraczalną barierę dla migrujących zwierząt. Po drugie, czy fragmentacja korytarza wpłynie na jego zagospodarowanie i na zmianę warunków niezbędnych do wędrówek i bytowania zwierząt. Jak wspomniano we wstępie, korytarze ekologiczne nie są uznane jako forma ochrony przyrody, jednakże mają istotne znaczenie dla zachowania bioróżnorodności chronionych obszarów. Wobec tego należy przykładać szczególną wagę do zachowania ich walorów przyrodniczych i integralności.

Wykorzystane źródła:

  1. Gerlée A., Kaim K., 2010, Funkcja rekreacyjna korytarzy ekologicznych, Problemy Ekologii Krajobrazu t. XXVII, 427-430
  2. Kawecka I., 2006, Znaczenie korytarzy ekologicznych dla funkcjonowania obszarów chronionych na przykładzie Gorców, Ochrona Beskidów Zachodnich 1, 183-191
  3. Romanowski J., 2008, Korytarze i łączność siedlisk w ekologii i ochronie przyrody, Wiadomości Ekologiczne t. LIV zeszyt 2, 67-78
  4. Rozenau-Rybowicz A., Baranowska-Janota M., 2007, Korytarze ekologiczne w planowaniu przestrzennym, Problemy Rozwoju Miast 1-2, 132-142
  5. Wojciechowski K., 2004, Wdrażanie idei korytarzy ekologicznych, Problemy Ekologii Krajobrazu t. XIV, 221-228
  6. korytarze.pl
  7. http://natura2000.fwie.pl/index.php/korytarz-ekologiczny
  8. https://sozosfera.pl/ochrona-przyrody/korytarz-ekologiczny-a-realizacja-inwestycji/
zdjęcie doliny rzecznej z okolicznymi polami i zadrzewieniami