Jakie są rodzaje hałasu?

Hałas to nieodłączna część naszej codzienności – towarzyszy nam w domu, w pracy, na ulicy czy w środkach transportu. Choć często go ignorujemy, nadmierny hałas może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia fizycznego i psychicznego. W tym artykule przeprowadzimy szczegółową klasyfikację hałasu, omówimy jego wpływ na zdrowie, a także zaprezentujemy metody pomiaru i sposoby ochrony przed nadmiernym poziomem dźwięku, zwłaszcza w środowisku pracy.

Jakie są rodzaje hałasu?

Rodzaje hałasu można klasyfikować na podstawie źródła pochodzenia (np. przemysłowy, komunikacyjny, domowy, komunalny, pracy), charakteru zmienności w czasie (ustalony, nieustalony, impulsowy) oraz zakresu częstotliwości (słyszalny, infradźwiękowy, ultradźwiękowy, niskoczęstotliwościowy). Klasyfikacja ta pomaga zrozumieć, skąd pochodzi hałas i jak oddziałuje na ludzi oraz środowisko.

Potrzebujesz pomiaru hałasu jako wkładu do mapy akustycznej?

Sprawdź naszą ofertę – pomiary hałasu.

Czym jest hałas?

Według rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r., hałas to każdy dźwięk, który może doprowadzić do utraty słuchu, być szkodliwy dla zdrowia, powodować stres lub zwiększać ryzyko wypadku przy pracy. Definicja ta ma szczególne znaczenie w kontekście hałasu w środowisku pracy, gdzie nadmierne natężenia dźwięku są jednym z najczęstszych czynników ryzyka zawodowego.

Klasyfikacja hałasu – podstawowe podziały

Hałas można sklasyfikować według kilku kluczy: częstotliwości, źródła, wpływu na zdrowie czy poziomu ciśnienia akustycznego. Każda klasyfikacja pełni inną funkcję – techniczną, zdrowotną lub praktyczną.

1. Rodzaje hałasu – podział według częstotliwości 

Fale dźwiękowe o różnej częstotliwości wywierają odmienny wpływ na organizm człowieka. Zakres słyszalności zdrowego ucha mieści się zwykle w granicach od 20 Hz do 20 kHz, choć granice te zależą od wieku, indywidualnych cech słuchu i poziomu ciśnienia akustycznego.

2. Klasyfikacja hałasu według źródła

Hałas może pochodzić z różnych źródeł, zarówno naturalnych, jak i sztucznych. W środowisku pracy kluczowe znaczenie mają:

• Hałas przemysłowy – generowany przez maszyny, urządzenia, linie produkcyjne. Zgodnie z normami taki hałas nie może przekraczać: LEX,8h 85 [dB], ALA,max 115 [dB] oraz CLC,peak 135 [dB].
• Hałas komunikacyjny – pochodzący z ruchu drogowego,. Uciążliwy szczególnie w dużych miastach oraz przy głównych arteriach.
• hałas kolejowy – pochodzący z ruchu kolejowego
• hałas lotniczy – zwłaszcza przy lotniskach
• Hałas budowlany – związany z pracami remontowymi, wierceniem, cięciem betonu. Wysoka głośność, krótkie impulsy.
• Hałas domowy – sprzęt AGD, telewizory, rozmowy. Rzadziej szkodliwy, ale bywa uciążliwy.
• Hałas biurowy – rozmowy, dzwonki, drukarki. Może powodować zmęczenie i dekoncentrację.

Hałas w środowisku pracy – zagrożenia i normy

Jednym z najważniejszych obszarów, gdzie hałas stanowi realne zagrożenie, jest środowisko pracy. Długotrwałe narażenie na hałas powyżej 85 dB może prowadzić do trwałego uszkodzenia słuchu. Pracodawca ma obowiązek przeprowadzać pomiar hałasu i wprowadzać działania ograniczające ekspozycję.

Poziom hałasu a odbiór przez człowieka

Pomiar hałasu – jak to się robi?

Pomiar poziomu hałasu wykonywany jest za pomocą mierników ciśnienia akustycznego, które odwzorowują widmo dźwięku w danym punkcie. Aby pomiary były porównywalne z odczuwalną słyszalnością człowieka, stosuje się krzywe korekcyjne: A, B, C, D.

• Krzywa A – stosowana najczęściej, odpowiada czułości ucha przy niskich poziomach dźwięku.
• Krzywa C – używana przy wysokim poziomie hałasu.
• Krzywa D – wykorzystywana głównie w analizie hałasu lotniczego.

Pomiar powinien być wykonany:

• na wysokości głowy pracownika (ok. 1,5 m),
• na stanowisku pracy,
• przez osobę przeszkoloną,
• z uwzględnieniem całkowitego czasu pracy i warunków otoczenia (np. drgania, wilgotność).

Wpływ hałasu na zdrowie

Hałas oddziałuje nie tylko na narząd słuchu, ale także na cały organizm. Przykładowe skutki zdrowotne:

• Utrata słuchu – trwała lub czasowa, często nieodwracalna
• Zaburzenia snu – szczególnie przy hałasie nocnym powyżej 40 dB
• Stres akustyczny – podwyższone ciśnienie krwi, rozdrażnienie
• Zaburzenia koncentracji – wpływa na efektywność i bezpieczeństwo
• Ryzyko wypadków przy pracy – pogorszenie percepcji sygnałów ostrzegawczych

Porada eksperta Avesnature

„Najczęściej spotykanym błędem w firmach jest bagatelizowanie poziomu hałasu na stanowiskach pomocniczych – magazynach, strefach załadunku czy halach serwisowych. Nawet jeśli hałas nie przekracza 85 dB przez cały dzień, krótkotrwałe impulsy mogą prowadzić do urazów słuchu. Zalecamy cykliczne pomiary oraz instalację barier dźwiękochłonnych i tłumików hałasu. Inwestycje w komfort akustyczny przynoszą realne zyski – zarówno zdrowotne, jak i w postaci mniejszej rotacji pracowników”.

Jak chronić się przed hałasem?

1. Izolacja akustyczna

Stosowanie materiałów pochłaniających dźwięk w ścianach, sufitach, ekranach działowych, maszynach.

2. Redukcja źródeł hałasu

Użycie nowoczesnych maszyn o niższym poziomie dźwięku, konserwacja sprzętu, tłumiki akustyczne.

3. Ochrona indywidualna

Stosowanie środków ochrony słuchu: nauszników, wkładek dousznych, stoperów – zwłaszcza w środowisku przemysłowym.

4. Organizacja czasu pracy

Ograniczanie ekspozycji pracowników na hałas przez rotację, przerwy, wyciszone strefy relaksu.

Potrzebujesz pomiarów i analizy – w kontekście rodzajów hałasu

Planujesz pomiar hałasu albo analizę akustyczną i chcesz wiedzieć, z jakim typem hałasu masz do czynienia (infradźwiękowym, słyszalnym, ultradźwiękowym czy impulsowym)?

To kluczowy element rzetelnej oceny oddziaływania – różne rodzaje hałasu rozchodzą się i oddziałują inaczej, dlatego wymagają odmiennych metod pomiaru i modelowania. AVES Nature przygotowuje kompleksowe opracowania dopasowane do charakteru emisji.

Zespół korzysta ze specjalistycznego oprogramowania i aktualnych metodyk (m.in. PN-ISO 9613-2 oraz CNOSSOS-EU), aby wiarygodnie policzyć propagację dźwięku, przedstawić wyniki w podziale na składowe częstotliwościowe i wskazać środki redukcji hałasu właściwe dla danego typu źródła.

Co zyskujesz?

• miarodajne pomiary hałasu i analizy widma (identyfikacja dominujących pasm oraz ocena hałasu impulsowego),
• modele prognostyczne dla różnych scenariuszy pracy instalacji i ruchu (dzień/noc),
• rekomendacje techniczne (tłumiki, ekrany, zamiany technologiczne) dobrane do rodzaju hałasu,
• komplet dokumentów do procedur środowiskowych: ROŚ, KIP, załączniki do decyzji, wkład do map akustycznych.

Dzięki temu inwestor otrzymuje spójną, czytelną i zgodną z prawem dokumentację, która ułatwia uzyskanie decyzji środowiskowych oraz skutecznie pomaga ograniczyć wpływ każdego rodzaju hałasu na otoczenie.

Podsumowanie

Rodzaje hałasu różnią się między sobą pod względem źródła, częstotliwości oraz wpływu na zdrowie. Hałas w środowisku pracy to jedno z kluczowych wyzwań w kontekście BHP. Aby skutecznie się przed nim chronić, niezbędne są: właściwa klasyfikacja, pomiar hałasu, stosowanie norm i wdrażanie strategii ograniczających jego natężenie.

Pamiętajmy: dopuszczalny poziom hałasu to nie wszystko – równie ważna jest jego jakość, charakter i czas narażenia. Świadome zarządzanie środowiskiem akustycznym to inwestycja w zdrowie pracowników i efektywność całej organizacji.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

1. Jakie są podstawowe rodzaje hałasu?

Rodzaje hałasu klasyfikuje się przede wszystkim według częstotliwości dźwięków, które zawiera jego widmo. Wyróżniamy:

• Hałas infradźwiękowy – zawiera składowe o częstotliwościach poniżej 20 Hz (dokładniej od 1 Hz do 20 Hz), niesłyszalne dla człowieka dźwięki, ale mogące oddziaływać na organizm.
• Hałas słyszalny – zawiera dźwięki o częstotliwościach od 20 Hz do ok. 16–20 kHz, które odbieramy dzięki narządowi słuchu człowieka.
• Hałas ultradźwiękowy – zawiera składowe o częstotliwościach powyżej 20 kHz, a nawet do 100 kHz, których większość ludzi już nie słyszy.

2. Czym jest hałas impulsowy?

Hałas impulsowy to hałas charakteryzujący się krótkotrwałymi, nagłymi impulsami dźwiękowymi o wysokim natężeniu hałasu. Przykłady to wystrzały, uderzenia metalu o metal czy nagłe eksplozje. Jego zmienność w czasie sprawia, że jest szczególnie szkodliwy dla narządu słuchu człowieka.

3. Jaki hałas uznawany jest za czynnik szkodliwy w środowisku pracy?

Hałas jako czynnik szkodliwy w środowisku pracy to taki, który przekracza dopuszczalne normy określone w przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy. Przy poziomie ekspozycji powyżej 85 dB w ramach 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy, pracodawca ma obowiązek wdrożyć środki ochrony pracy oraz wykonać pomiar i ocenę ryzyka zawodowego.

4. Od czego zależy odbiór hałasu przez człowieka?

Narządu słuchu człowieka odbiera dźwięki wywołane rozchodzącą się w otoczeniu falą akustyczną. Czułość tego odbioru zależy od:

• Częstotliwości (najlepiej słyszymy dźwięki między 2 a 5 kHz),
• Amplitudy drgań akustycznych (czyli intensywności dźwięku),
• Wieku człowieka (osoby starsze gorzej słyszą wysokie częstotliwości),
• Czasu trwania ekspozycji i jej zmienności.

5. Czym różni się hałas niskoczęstotliwościowy od infradźwięków?

• Hałas niskoczęstotliwościowy obejmuje dźwięki o częstotliwościach od 10 Hz do 250 Hz, w tym niskich częstotliwości słyszalnych do 50 Hz.
• Infradźwięki to dźwięki o częstotliwościach poniżej 20 Hz, czyli w całości niesłyszalne dla człowieka, ale mogące powodować objawy fizjologiczne, jak mdłości czy bóle głowy.

6. Dlaczego hałas ultradźwiękowy może być niebezpieczny mimo że go nie słyszymy?

Choć dźwięki o częstotliwościach powyżej 20 kHz (czyli ultradźwiękowych od 10 do 40 kHz) są niesłyszalne, mogą powodować negatywny wpływ na organizm, szczególnie w miejscach pracy z urządzeniami emitującymi ultradźwięki (np. myjki, zgrzewarki). Efekty to m.in. bóle głowy, zawroty, trudności z koncentracją.

7. Jakie działania można podjąć w celu redukcji hałasu w środowisku pracy?

Działania obejmują:

• Techniczne środki redukcji hałasu (tłumiki, osłony akustyczne),
• Organizacyjne zmiany w środowisku pracy,
• Środki ochrony indywidualnej (nauszniki, wkładki),
• Monitorowanie poziomów dźwięku i analiza widma hałasu, które zawiera składowe o częstotliwościach słyszalnych oraz niesłyszalnych.

8. Czy hałas może prowadzić do poważnych skutków zdrowotnych?

Tak. Hałas może prowadzić do trwałego uszkodzenia słuchu, zaburzeń snu, stresu, problemów z sercem i obniżonej koncentracji. Najgroźniejsze są głośny i długotrwały hałas, zwłaszcza jeśli przekracza dopuszczalne normy.