Jakie są formy ochrony przyrody?

Postępująca urbanizacja naszej planety wymaga konkretnych działań, które pozwolą zachować naturalny ekosystem oraz różnorodność gatunkową zarówno roślin, jak i zwierząt. Dlatego właśnie wiele krajów, w tym Polska wprowadzają specjalne formy ochrony przyrody, których celem jest zachowanie walorów przyrodniczych wielu wyróżniających się pod tym względem miejsc. Jakie są formy ochrony przyrody w Polsce? Dowiesz się tego z poniższego artykułu.

Czy ochrona przyrody jest ważna?

Ochrona przyrody jest ważna ze względu na jej wpływ na środowisko, ekosystemy oraz ludzi. Przyroda dostarcza nam wody pitnej, pożywienia, tlenu, lekarstw i materiałów budowlanych, a także odgrywa ważną rolę w regulacji klimatu i zachowaniu różnorodności biologicznej. 

Ochrona przyrody jest również ważna z kulturowego i estetycznego punktu widzenia, ponieważ jest źródłem inspiracji dla artystów oraz ważnym elementem wielu kultur i tradycji. Wyróżniamy formy ochrony obszarowe, gatunkowe, jak i jednostkowe. Formy ochrony przyrody określone są w ustawie o ochronie przyrody, a więcej na temat konkretnych form ochrony dowiesz się poniżej.

Parki narodowe

Parki narodowe to obszary ochrony przyrody charakteryzujące się największymi walorami przyrodniczymi, kulturowymi czy naukowymi. Teren, na którym je wytyczono, zachowany jest w stanie naturalnym lub prawie naturalnym. 

Czasem celem parku narodowego jest również odtworzenie elementów zdegradowanych lub zanikłych. W Polsce obszar parku narodowego nie może być mniejszy niż 1000 ha. Na terenie parków narodowych obowiązuje całkowity zakaz działalności ludzkiej. Najstarszym parkiem narodowym w Polsce jest Pieniński Park Narodowy a tuż za nim znajduje się Białowieski Park Narodowy. Ogólnie cała liczba parków narodowych obejmuje 1% powierzchni polski.

Rezerwaty przyrody

Rezerwat przyrody to specjalnie chroniona przez państwo część przyrody, która jest utrzymywana w stanie naturalnym lub prawie naturalnym. Celem rezerwatu przyrody jest ochrona rzadkich i unikalnych gatunków roślin oraz zwierząt, a także krajobrazów i procesów ekologicznych. 

Rezerwaty przyrody mogą być utworzone z lądu lub na terenach wodnych. Często służą również jako miejsca badań naukowych i edukacji przyrodniczej. W rezerwatach przyrody, na obszarze objętym ochroną zakazana jest działalność człowieka. Obecnie w Polsce mamy 1501 terenów objętych ochroną w formie rezerwatu przyrody.

Parki krajobrazowe

Parki krajobrazowe to obszary ochrony przyrody, które w przeciwieństwie do wyżej wymienionych zezwalają na ingerencję człowieka. Na terenach parku krajobrazowego możliwe jest z pewnymi ograniczeniami prowadzenie gospodarki rolnej, leśnej i rybnej. Celem parków krajobrazowych jest udostępnienie terenów do celów rekreacyjnych oraz zachowanie tradycyjnych walorów krajobrazowych.

Zespoły przyrodniczo krajobrazowe

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe to obszary, które państwo wyróżniło i objęło ochroną ze względu na walory estetyczne i widokowe. Celem ich ochrony jest zachowanie naturalnego dziedzictwa kraju, a także zachowanie różnorodności biologicznej oraz krajobrazów tradycyjnych na chronionym obszarze. 

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe obejmują zarówno tereny zurbanizowane, jak i tereny pozostające w stanie naturalnym. Są one zwykle objęte specjalnymi regulacjami prawnymi, które mają na celu ochronę ich unikatowych walorów.

Pomniki przyrody

Pomnik przyrody to najmniejsza forma w dziedzinie ochrony przyrody. Jest to pojedynczy naturalny obiekt lub zespół obiektów, które ze względu na ich wartości przyrodnicze, naukowe, historyczne lub krajobrazowe są chronione przez państwo. 

Pomniki przyrody to:

• Drzewa
• Skały
• Jaskinie
• Cieki wodne
• A nawet pojedyncze rośliny

Pomniki przyrody często ustanawia się, aby chronić unikatowe i rzadkie obiekty, które są ważne dla lokalnej społeczności lub regionu. Są zwykle oznaczane specjalnymi tablicami informacyjnymi lub znakami, aby ułatwić ich identyfikację i ochronę.

Użytki ekologiczne

Użytki ekologiczne to forma ochrony przyrody, polegająca na wykorzystaniu gruntów rolnych lub leśnych do realizacji celów ochrony przyrody i krajobrazu. 

Obejmują one takie działania jak: 

• Utrzymanie lub przywrócenie różnorodności biologicznej
• Ochrona siedlisk przyrodniczych i gatunków 
• Zachowanie krajobrazów tradycyjnych
• Zwiększenie retencji wody i regulacji rzek

W zamian za przystosowanie swojego gospodarowania do celów ochrony przyrody, rolnicy czy leśnicy otrzymują związane z tym wsparcie finansowe z budżetu państwa.

Obszary chronionego krajobrazu

Są to obszary ochrony krajobrazowej objęte najmniejszymi restrykcjami. Charakteryzują się tym, że nie posiadają zarządu dbającego o strefę ochrony. Obejmuje on tereny wyróżniające się wartościami przyrodniczymi o zróżnicowanym ekosystemie. Tereny te również wymagają specjalnej ochrony dla zachowania wartości z punktu widzenia turystycznego i rekreacyjnego.

Obszar natura 2000

Obszar Natura 2000 to najmłodsza w Polsce forma ochrony przyrody. Jest to sieć obszarów chronionych, utworzona na podstawie dyrektyw unijnych o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz ochronie dzikiej fauny i flory. 

Celem Natura 2000 jest ochrona różnorodności biologicznej Europy poprzez zachowanie obszarów ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków zagrożonych wyginięciem. Obszary te są wybierane na podstawie kryteriów przyrodniczych i obejmują tereny zarówno zurbanizowane, jak i pozostające w stanie naturalnym. 

W ramach Natura 2000 zarządzanie tymi obszarami jest koordynowane przez państwa członkowskie, z udziałem lokalnych społeczności i organizacji pozarządowych.

Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt

Pozostałymi formami ochrony przyrody jest ochrona poszczególnych gatunków zwierząt i roślin. W kwestii ochrony gatunkowej zwierząt i roślin wyróżniamy gatunki objęte ochroną ścisłą oraz ochroną częściową. Obejmuje ona gatunki rzadko występujące i zagrożone wyginięciem. Dodatkowo wyznaczyć można obszar ochrony gatunkowej zwierząt, roślin i grzybów objętych ochroną.

Inwestycje na obszarach chronionych

Niektóre tereny objęte ochroną częściową dają możliwość budowy na swoim obszarze. Jest to jednak obwarowane wieloma restrykcjami. By budować na takich terenach konieczne będzie uzyskanie takich dokumentów jak decyzja środowiskowa oraz prowadzenie odpowiedniego nadzoru przyrodniczego nad całą inwestycją.

Podsumowanie

Ochrona przyrody zajmuje się dbaniem o tereny charakteryzujące się szczególnymi wartościami przyrodniczymi. Podsumowując, wyróżniamy w jej ramach obszary ochrony ścisłej, na których ingerencja człowieka nie jest dozwolona oraz ochronę częściową gdzie można prowadzić różnego rodzaju inwestycje w ramach ograniczeń.

Jeśli planujesz inwestycje na obszarach objętych ochroną, trzeba liczyć się z koniecznością uzyskania decyzji środowiskowej. W takiej sytuacji konieczny może okazać się również nadzór przyrodniczy. Wszystkie tego typu prace możesz zlecić nam, dlatego zapraszamy do kontaktu po bardziej szczegółowe informacje.