Farma fotowoltaiczna w kontekście jej oddziaływania na środowisko

W ostatnich latach obserwujemy gwałtowny wzrost zainteresowania odnawialnymi źródłami energii. Władze w różnych krajach wprowadzają regulacje określające minimalny udział energii uzyskiwanej z odnawialnych źródeł. Skutkiem tego, na popularności zyskują wielkoobszarowe farmy fotowoltaiczne powstające licznie w ostatnich latach. Istnieje wiele publikacji omawiających wpływ na środowisko wywierany przez proces produkcji i końcowej fazy życia urządzeń wykorzystujących energię słoneczną. Niewiele pisze się natomiast o fazie instalacji i eksploatacji. Nieodpowiednie podejście do tego zagadnienia może powodować znaczne opóźnienia w wydawaniu pozwoleń (np. decyzja środowiskowa), a co za tym idzie w realizacji projektów. Przyjrzyjmy się zatem jakie są główne oddziaływania inwestycji fotowoltaicznych na środowisko.

Kategorie oddziaływań na środowisko

Na podstawie zebranych informacji ustalono, że 22 z 32 oddziaływań są korzystne, 4 z 32 są neutralne, a 6 wymaga dalszych badań i obserwacji. Oddziaływanie farm fotowoltaicznych na środowisko zmienia się w zależności od ich położenia, np. na terenie lasów, łąk czy pól uprawnych. Pierwszą grupą oddziaływań jest intensywność użytkowania gruntów. Jest ona bardzo ważna, gdyż często jest wykorzystywana jako wskaźnik innych oddziaływań. Jednym z nich jest użytkowanie, definiowane jako iloczyn powierzchni gruntu i czasu, w którym obszar będzie użytkowany. Uwzględnia on oddziaływania na etapie instalacji oraz eksploatacji. Elektrownie słoneczne są projektowane na co najmniej 30 lat użytkowania. Jeśli okres działania elektrowni wydłuża się, przekształcenie terenu na moc nie zmienia się, ale użytkowanie terenu na jednostkę wytworzonej energii zmniejsza się.

Farma fotowoltaiczna a wpływ na krajobraz

Kolejnymi aspektami analizowanymi w tej grupie są względy estetyczne i rekreacyjne. Estetyka jest kwestią względną, jednak w niektórych miejscach zakazuje się tworzenia wielkopowierzchniowych farm właśnie ze względów wizualnych. Elektrownie słoneczne zabierają miejsca potencjalnego wypoczynku, jednak jednocześnie zmniejszają zanieczyszczenie jezior i rzek. W ostatecznym rozrachunku ich funkcjonowanie jest korzystne dla wędkarstwa i rekreacji.

Oddziaływania na środowisko przyrodnicze

Trzecią grupą oddziaływań jest wpływ na dziką faunę i florę oraz na siedliska zwierząt. Wynika on głównie z zajęcia terenu przez elektrownie. Zwierzęta zmieniają miejsce bytowania oraz strategie żerowe, roślinność jest często usuwana, aby nie powodowała zacieniania paneli słonecznych. Jednak warto zwrócić uwagę, że w przypadku dużych projektów wydzielone są środki na działania łagodzące przez cały okres eksploatacji elektrowni. Takie podejście stwarza możliwość, że projekt będzie korzyścią dla lokalnej przyrody, przykładowo wyeliminowane zostaną gatunki inwazyjne i ekspansywne. Niekiedy w ramach czynności kompensacyjnych powstają siedliska zastępcze i prowadzony jest monitoring stanu ekosystemu.

Wody powierzchniowe oraz gruntowe

Kolejną grupą są oddziaływania hydrogeologiczne, które obejmują erozję wierzchniej warstwy gleby, wzrost obciążenia osadami lub zmętnienie wody w lokalnych strumieniach, zmniejszenie filtracji wód opadowych, zmniejszenie zasilania wód gruntowych lub zwiększone prawdopodobieństwo powodzi. Wiele jednak zależeć będzie od dokładnego umiejscowienia elektrowni i przyjętych rozwiązań technologicznych.

Fotowoltaika a emisja gazów cieplarnianych

Ostatnia grupa to oddziaływania na klimat i emisję gazów cieplarnianych. Głównym założeniem stosowania energii słonecznej jest właśnie ograniczenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Badania pokazują, że elektrownie słoneczne przyczyniają się do zmniejszenia emisji zarówno dwutlenku węgla jak i gazów cieplarnianych ogólnie. Warto zwrócić uwagę również na fakt, że użytkowanie terenu wpływa na lokalny klimat, mikroklimat i temperatury powierzchniowe. Panele słoneczne przekształcają dużą część nasłonecznienia na ciepło, co może powodować lokalne podniesienie temperatury powierzchniowej. Badania wykazały jednak, że wpływ paneli słonecznych na temperaturę otoczenia jest niewielki i jest on nieistotny w porównaniu z korzyściami wynikającymi z redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Korzystny bilans dla środowiska

Reasumując, po identyfikacji i ocenie wpływu na środowisko dużych elektrowni słonecznych stwierdzono, że technologia solarna jest znacznie korzystniejsza od tradycyjnych sposobów wytwarzania energii, nawet biorąc pod uwagę wpływ na dziką przyrodę i użytkowanie ziemi. Uznano, że elektrownia słoneczna zajmuje mniej ziemi na kWh niż energia węglowa, dla okresów eksploatacji powyżej 25 lat. Wskaźnik przekształcenia terenu jest niższy dla energii słonecznej przy okresie eksploatacji powyżej 27 lat. Oczywiście bilans dla środowiska będzie najkorzystniejszy w przypadku projektów usytuowanych pośród terenów pozbawionych walorów przyrodniczych, takich jak np. grunty orne czy tereny poprzemysłowe.

Farma fotowoltaiczna a decyzja środowiskowa

Przytoczone powyżej badania wskazują, że instalacje fotowoltaiczne są zdecydowanie korzystnym rozwiązaniem dla środowiska naturalnego. Tym niemniej, analogicznie do pozostałych przedsięwzięć budowlanych, również i tutaj nie unikniemy pewnych niekorzystnych oddziaływań. Dotyczy to zwłaszcza elementów przyrody ożywionej, tj. fauny i flory. Dlatego decydującym czynnikiem na drodze do sprawnego uzyskania decyzji środowiskowej będzie wybór odpowiedniej lokalizacji pod naszą inwestycję. Należy przede wszystkim unikać gruntów cennych przyrodniczo. Usytuowanie w granicach obszarów chronionych nie oznacza odrzucenia wniosku o wydanie decyzji środowiskowej. Może jednak nieco wydłużyć całą procedurę z uwagi na szerszy zakres oceny oddziaływania na środowisko, jak np. szczegółowa inwentaryzacja przyrodnicza.